KOLONISERING VAN EEN LANDSCHAP

Rond-poit rond-poit rond-poit! Verblind door de zon, scharrelt een man mensen samen. Stapvoets schuif ik erbij aan om in het gedrum een plaatsje te bemachtigen. Zodra de man zijn bestelwagen met mensen heeft volgepropt, hoor ik geklop op het koetswerk. Een teken waarna de reis naar de ontboste bossen van Plateau Bateke begint. Vanuit het teveel en te weinig wringt de chauffeur ons los uit de stad Kinshasa, het uitgestrekte landschap in. Een vrouw die enkele personen voor me zit is opgetogen omdat er een mundele mee reist. Terwijl ik me afvraag hoe, in godsnaam ga volhouden om met opgetrokken knieën zo tegen de anderen aangedrukt te zitten. Een twee uur durende reis die van bij het begin door medereizigers bezongen wordt, zo hun god om bijstand te vragen voor een goeie afloop.

Terwijl het landschap zichtbaar veranderd van een chaotische drukte naar een uitgestrektheid kan ik me beter ontspannen. We vormen samen een geheel van mensen die elkaar in het bochtenwerk opvangen en ondersteunen. Al schreeuwt de motor om bijstand bij het beklimmen van het plateau Bateke. Daar boven is mijn blik gericht op het gitzwarte asfalt dat er in het tegenlicht als gelakt bijligt. De uitgestolde massa ligt zodra we boven zijn enkele honderden meters voor ons uit. Mensen met kinderen gepakt en beladen komen langs ons heen. Terwijl we vertragen lopen er enkele kinderen naar ons toe. Ze proberen ons te verleiden met hun gevulde plastieken zakjes water, hun papieren neusdoekjes, hun koekjes. Wanneer ze zien dat er een mundele meereist roepen ze anderen die als nieuwsgierigen snel rond de bestelwagen staan. Eén van de medereizigers probeert hen weg te sturen en keurt hun gedrag beschamend af. Ikzelf voel me er opgewonden bij door de plotse aandacht die ze voor mijn aanwezigheid opbrengen. Daarna mijn blik in het landschap verdwijnt. We kunnen opnieuw verder, zei de chauffeur en zonder iets verkocht te hebben wuifden de kinderen ons nog na.

Mensen met machines bewerken hier het gitzwarte asfalt, vooraleer dat uitgestold het landschap mee bepaalt. Van wat ik begrijpen kan zijn Chinezen hier in opdracht van president Joseph Kabila de weg naar Kananga aan het aanleggen. Een route waarlangs de rijke grond aan ertsen voor de ogen van zijn bewoners verdwijnt. Op het onverharde dat een hobbelige aardeweg is rijden we in slalom verder. In gedachten tracht ik me te verbeelden hoe chauffeurs hier deze route in het regenseizoen bedwingen. Het dorp Menkao is mijn eindbestemming, nu nog een half uur hiervandaan. De chauffeur doet zijn best om de grootste putten te vermijden maar deze weg is zo erbarmelijk dat een fietser ons makkelijk inhalen kan. Door de traagheid waarmee we ons nu verder bewegen krijgt het oog de tijd scherpgesteld het landschap verder in te gaan.

Stenen huizen met golfplaten staan willekeurig verspreid, afgewisseld door lemen huizen met strooien daken. Lemen huizen zouden bewoond worden door afstammelingen van vroegere jagers die de gronden in hun bezit hadden. Vanuit de filosofie dat ze nooit lang op eenzelfde plek wonen, is duurzaamheid van geen belang. Hoog overladen vrachtwagens komen waggelend vanuit verder liggende gebieden en banen zich een weg naar de hoofdstad. Hun lading met houtskool wordt daar als basis voor het bereiden van maaltijden verkocht. We naderen Menkao en ik voel na deze trip mijn hele lichaam. Ik verheug me erop de benen te kunnen strekken. Na een hartelijk afscheid van mijn medereizigers wandel ik naar het gebouw die me tot hier heeft gebracht.

Lijnen van het gebouw die in het licht snijden, laten de hevel tot leven komen. Grote vlakken van beton zijn als het ware in elkaar geschoven en ze concentreren mijn aandacht naar het hoogste punt, waar de vervlogen tijd in het verkleurde beton opvalt. De rood horizontale lijn van de dakrand accentueert het rechthoekige volume dat naar voren uitspringt. En dat daardoor de achterliggende trapeziumvormige gevel benadrukt. Door enkele passen verder naar achteren te gaan, komt het gebouw centraal in een ruimer frame terecht. Daar bomen en struikgewas nu mee het beeld bepalen. Op die plaats neem ik een foto. In het beeld is de verhouding tussen het modernisme en de lemen hut die zich in het struikgewas bevindt goed zichtbaar. Het naambord op de geometrische gevel in front verwijst naar Armée Du Salut architecten kregen in het koloniaal Belgisch-Congo de vrijheid om vanuit hun idealen het landschap van gebouwen te voorzien. Zo heeft het modernisme tot daar en zelfs verder op het plateau Bateke haar sporen nagelaten.